BE-ja është një bashkim politik dhe ekonomik i 27 vendeve evropiane që bashkëpunojnë në fusha të tilla si tregtia, ekonomia dhe drejtësia. Zona Shengen është një pjesë e veçantë e BE-së, ku kontrollet e kufirit të brendshëm midis vendeve pjesëmarrëse janë hequr, që do të thotë se udhëtarët mund të udhëtojnë brenda zonës pa kontroll pasaportash.
Jo të gjitha vendet e BE-së janë pjesë e Zona Shengen, dhe disa vende që nuk janë pjesë e BE-së marrin pjesë në zonën Shengen.
Për ta bërë këtë më transparente, në këtë artikull ne shikojmë gjithashtu historinë dhe origjinën e BE-së dhe BE-së Zona Shengen.
Historia dhe origjina e BE-së
Bashkimi Evropian (BE) lindi nga një proces integrimi politik dhe ekonomik që filloi pas Luftës së Dytë Botërore. Një nga objektivat kryesore ishte përfundimi i luftërave midis vendeve evropiane dhe gjetja e një mënyre për të punuar së bashku dhe për të zgjidhur konfliktet pa dhunë dhe kërcënime.
Në vitin 1951, u themelua Komuniteti Evropian i Qymyrit dhe Çelikut (shkurtuar: ECSC). Kjo ishte një organizatë evropiane që synonte të vendoste prodhimin e qymyrit dhe çelikut nën autoritetin e një Autoriteti të Lartë të përbashkët. ECSC u themelua në atë kohë nga Franca, Gjermania, Belgjika, Holanda, Italia dhe Luksemburgu. Ky ishte hapi i parë drejt një bashkimi politik dhe ekonomik midis vendeve evropiane. Në vitin 1957, nga të njëjtat vende u themelua Komuniteti Ekonomik Evropian (KEE), me qëllim forcimin e integrimit ekonomik. BEE krijoi një treg të përbashkët dhe ndoqi bashkimin monetar.
Në vitin 1993, u nënshkrua Traktati i Mastrihtit, i cili çoi në krijimin e Bashkimit Evropian (BE) dhe futjen e euros si monedhë të përbashkët. BE-ja që atëherë është zgjeruar me vende të reja që janë bashkuar, dhe fusha e bashkëpunimit ndërmjet shteteve anëtare është zgjeruar në shumë fusha të tjera, si punët e brendshme, punët e jashtme, mbrojtja dhe drejtësia.
Historia dhe origjina e zonës Shengen
Zona Shengen u krijua kur pesë vende u bashkuan në 1985 Marrëveshja e Shengenit nënshkroi një vendim për heqjen graduale të kontrolleve në kufijtë e përbashkët. Pas Marrëveshjes, në vitin 1990 u lidh Konventa e Zbatimit të Shengenit, e cila parashikonte heqjen përfundimtare të kontrolleve të kufirit të brendshëm dhe një sërë masash shoqëruese. U shtuan kontrollet në kufijtë e jashtëm, procedurat për dhënien e vizave uniforme Sistemi i Informacionit Shengen u prezantua (SIS), u intensifikua bashkëpunimi policor në kufijtë e brendshëm dhe u përmirësua qasja ndaj trafikut të drogës.
Në vitet që pasuan, gjithnjë e më shumë vende të BE-së iu bashkuan konventës dhe në vitin 1997 konventa u prezantua si pjesë formale e ligjit të BE-së. Sot, zona Shengen përbëhet nga 27 vende, shumica e të cilave janë anëtare të BE-së, megjithëse ka edhe disa vende jashtë BE-së që janë pjesë e zonës Shengen.
Qëllimi i traktatit të Shengenit
Qëllimi i traktatit të Shengenit është të heqë kontrollet e kufirit të brendshëm dhe të pasaportave ndërmjet vendeve pjesëmarrëse dhe në këtë mënyrë të rrisë lirinë e udhëtimit brenda zonës Shengen. Kjo do të thotë se udhëtarët brenda zonës pa kontroll pasaporte mund të udhëtojë. Traktati synon gjithashtu të forcojë bashkëpunimin midis vendeve pjesëmarrëse në fusha të tilla si drejtësia dhe punët e brendshme, me synimin për të ruajtur më mirë sigurinë dhe për të luftuar krimin brenda zonës.
Pse disa vende të BE-së nuk po marrin pjesë në zonën Shengen?
Ka disa arsye pse disa vende të BE-së nuk janë pjesë e zonës Shengen. Një nga arsyet kryesore është se disa vende duan të ruajnë politikat e tyre të sigurisë së brendshme dhe të imigracionit dhe nuk duan të bëjnë kompromis për to me vendet e tjera të BE-së. Disa vende janë të vetëdijshme për rreziqet e krimit dhe paligjshmërisë dhe kanë vendosur të ruajnë kontrollet e tyre kufitare për të mbrojtur sigurinë e tyre të brendshme.
Vende të tjera nuk janë anëtare të zonës Shengen, sepse ato teknikisht nuk i plotësojnë ende kërkesat për pjesëmarrje, si përshtatja e infrastrukturës me rregullat e reja ose përshtatja e legjislacionit të tyre të brendshëm. Ka edhe vende që nuk janë anëtare të BE-së, por janë anëtare të zonës Shengen, si Norvegjia, Islanda, Zvicra dhe Lihtenshtajni. Ata kanë nënshkruar traktatin për lirinë e udhëtimit dhe bashkëpunimin me vendet e BE-së në fusha të tilla si drejtësia dhe punët e brendshme.
Kur shtetet lejohen të anëtarësohen në zonën Shengen?
Për t'u bashkuar me zonën Shengen, vendet e Shengenit duhet të demonstrojnë se janë në gjendje të:
- të ruajë kufijtë e jashtëm të zonës Shengen në emër të vendeve të tjera të Shengenit dhe një uniformë vizë qëndrimi të shkurtër për të dhënë (viza Shengen);
- punoni në mënyrë efektive me të tjerët vendet e Shengenit për të ruajtur një nivel të lartë sigurie pasi të hiqen kontrollet e brendshme të kufirit;
- të zbatojë rregullat e Shengenit që rregullojnë kontrollet kufitare tokësore, detare dhe ajrore, dhënien e vizave, bashkëpunimin policor dhe mbrojtjen e të dhënave personale;
- lidheni dhe përdorni Sistemin e Informacionit Shengen (SIS) dhe Sistemin e Informacionit të Vizave (VIS).
Vendet e Shengenit i nënshtrohen rregullisht një vlerësimi për të përcaktuar nëse ato po i zbatojnë në mënyrë korrekte rregullat e Shengenit.
Cilat vende janë vendet e Shengenit?
Janë 27 vende evropiane që janë pjesë e zonës Shengen. Këto janë të ashtuquajturat vende Shengen. Si rezident i Bashkimit Evropian (BE), ju mund të udhëtoni lirisht brenda këtyre vendeve. Personat kontrollohen në kufijtë e jashtëm të zonës Shengen.
Këto janë vendet e Shengenit:
- Belgjika;
- Danimarka;
- Gjermania;
- Estonia;
- Finlanda;
- Franca;
- Greqia;
- Hungaria;
- Italia;
- Kroacia (anëtare nga 1 janari 2023);
- Letonia;
- Lihtenshtajni;
- Lituania;
- Luksemburgu;
- Malt;
- Holanda;
- Norvegjia;
- Austri;
- Poleni;
- Portugal;
- Sllovenia;
- Sllovakia;
- Spanja;
- Republika Çeke;
- Islanda;
- Suedia;
- Zvicra.
Cilat vende të BE-së nuk janë vende Shengen
Këto vende të BE-së nuk janë pjesë e zonës Shengen:
- Bullgaria;
- Qipro;
- Irlanda;
- Rumania.
Cilat vende jo anëtare të BE-së janë vende Shengen
Këto vende nuk janë pjesë e BE-së, por janë pjesë e zonës Shengen:
- Lihtenshtajni;
- Norvegjia;
- Islanda;
- Zvicra.
E ardhmja e BE-së
E ardhmja e BE-së është e pasigurt dhe varet nga një sërë faktorësh. Ka disa sfida me të cilat përballet BE-ja, si kriza e migracionit, kërcënimi në rritje i terrorizmit, ndikimi i Brexit, pabarazia ekonomike midis vendeve anëtare, e ardhmja e eurozonës dhe lëvizjet euroskeptike në rritje brenda disa shteteve anëtare.
Ekziston gjithashtu një thirrje në rritje për integrim të mëtejshëm brenda BE-së, si krijimi i një politike të përbashkët për azilin dhe migracionin, një bashkim të përbashkët mbrojtës dhe një politikë të jashtme dhe sigurie më të koordinuar. Nga ana tjetër, ka edhe zëra për më pak integrim dhe më shumë sovranitet kombëtar, veçanërisht në vendet ku një lëvizje euroskeptike është në rritje.
Është e vështirë të parashikohet se si do të duket e ardhmja e BE-së, por kjo do të varet nga mënyra se si BE dhe shtetet e saj anëtare janë në gjendje të adresojnë sfidat dhe të vendosin një ekuilibër midis nevojës për integrim dhe nevojës për sovranitet kombëtar.
E ardhmja e Shengenit
BE-ja aktualisht po punon për një program 'kufij të zgjuar' për kufijtë e jashtëm. Ky konsiston në një sistem hyrje/daljeje që përmirëson kontrollet kufitare, lufton migracionin e paligjshëm duke lehtësuar kalimin e kufirit për udhëtarët e shpeshtë dhe të kontrolluar paraprakisht. BE-ja synon gjithashtu ta bëjë procedurën e vizave më të përputhshme me fushat e tjera të politikave, si turizmi, dhe të lehtësojë më tej procedurat për udhëtarët e shpeshtë. Gjithashtu, po shqyrtohet një lloj i ri vize, viza turistike, e cila do të lejonte qëndrimin në territorin e dy ose më shumë vendeve të Shengenit për më shumë se 90 ditë, por jo më shumë se një vit (me mundësi
për ta zgjatur këtë edhe për një vit tjetër).
Megjithatë, e ardhmja e zonës Shengen mbetet e pasigurt pasi ka disa sfida me të cilat përballet zona, si kriza e migracionit, kërcënimi në rritje i terrorizmit dhe ndikimi i një pandemie, për shembull. Kriza e emigracionit ka çuar në tensione mes vendeve pjesëmarrëse për mënyrën se si të merren me fluksin e refugjatëve dhe emigrantëve. Disa vende kanë rivendosur përkohësisht kontrollet e tyre kufitare për të vënë nën kontroll situatën, duke kërcënuar lirinë e udhëtimit brenda zonës.
Kërcënimi në rritje i terrorizmit ka çuar në një rritje të masave të sigurisë brenda zonës, duke kufizuar lirinë e udhëtimit. Ka gjithashtu zëra në favor të forcimit të mëtejshëm të bashkëpunimit brenda zonës Shengen, si krijimi i një politike të përbashkët për azilin dhe migracionin dhe kontrollet e përbashkëta kufitare. Prandaj është e vështirë të parashikohet se si do të duket e ardhmja e zonës Shengen. Kjo do të varet nga mënyra se si BE dhe vendet pjesëmarrëse do të jenë në gjendje t'i adresojnë sfidat dhe të gjejnë ekuilibrin midis lirisë së udhëtimit dhe sigurisë së qytetarëve.
Burimet: Qeveria Kombëtare dhe Komisioni Evropian
Postime të ngjashme:
