ESB er pólitískt og efnahagslegt samband 27 Evrópuríkja sem vinna saman á sviðum eins og viðskiptum, efnahagsmálum og réttlæti. Schengen-svæðið er sérstakur hluti ESB þar sem innri landamæraeftirliti milli þátttökulanda hefur verið aflétt, sem þýðir að ferðamenn geta ferðast innan svæðisins án vegabréfaeftirlits.
Ekki eru öll ESB lönd hluti af Schengen svæði, og sum lönd sem ekki eru hluti af ESB taka þátt í Schengen-svæðinu.
Til að gera þetta gagnsærra skoðum við í þessari grein einnig sögu og uppruna bæði ESB og ESB Schengen svæði.
Saga og tilurð ESB
Evrópusambandið (ESB) varð til úr pólitískum og efnahagslegum samrunaferli sem hófst eftir síðari heimsstyrjöldina. Eitt af meginmarkmiðunum var að binda enda á stríð milli Evrópuríkja og finna leið til að vinna saman og leysa átök án ofbeldis eða hótana.
Árið 1951 var Kola- og stálbandalag Evrópu (skammstafað: ECSC) stofnað. Þetta var evrópsk stofnun sem ætlað var að setja framleiðslu á kolum og stáli undir vald sameiginlegrar yfirvalds. ECSC var stofnað á sínum tíma af Frakklandi, Þýskalandi, Belgíu, Hollandi, Ítalíu og Lúxemborg. Þetta var fyrsta skrefið í átt að pólitísku og efnahagslegu sambandi milli Evrópuríkja. Árið 1957 var Efnahagsbandalag Evrópu (EBE) stofnað af sömu löndum, með það að markmiði að efla efnahagslegan samruna. Efnahagsbandalagið skapaði sameiginlegan markað og beitti sér fyrir myntbandalagi.
Árið 1993 var Maastricht-sáttmálinn undirritaður sem leiddi til stofnunar Evrópusambandsins (ESB) og upptöku evrunnar sem sameiginlegs gjaldmiðils. ESB hefur síðan stækkað með nýjum löndum aðild og umfang samstarfs milli aðildarríkja hefur stækkað til mun fleiri sviða, svo sem innanríkis-, utanríkis-, varnar- og dómsmála.
Saga og uppruna Schengen-svæðisins
Schengen-svæðið varð til þegar fimm ríki gengu í félagið árið 1985 Schengen samkomulagið undirritað ákvörðun um stigvaxandi afnám eftirlits á sameiginlegum landamærum. Í kjölfar samningsins var gerður Schengen-framkvæmdarsamningur árið 1990, þar sem kveðið var á um endanlega afnám eftirlits á innri landamærum og röð fylgiráðstafana. Eftirlit á ytri landamærum var hert, verklag við útgáfu samræmdra vegabréfsáritana, þ Schengen upplýsingakerfi (SIS) var kynnt, lögreglusamvinna við innri landamæri var efld og nálgun á eiturlyfjasmygli bætt.
Á árunum þar á eftir gengu æ fleiri ESB-ríki að samningnum og árið 1997 var samningurinn tekinn upp sem formlegur hluti af ESB-lögum. Í dag samanstendur Schengen-svæðið af 27 löndum, sem flest eru aðilar að ESB, þó að einnig séu nokkur ríki utan ESB sem eru hluti af Schengen-svæðinu.
Tilgangur Schengen-sáttmálans
Markmið Schengen-sáttmálans er að afnema innri landamæra- og vegabréfaeftirlit milli þátttökulandanna og auka þannig ferðafrelsi innan Schengen-svæðisins. Þetta þýðir að ferðamenn innan svæðisins án vegabréfa eftirlit getur ferðast. Samningurinn miðar einnig að því að efla samvinnu þátttökulandanna á sviðum eins og dóms- og innanríkismálum, með það að markmiði að viðhalda betur öryggi og berjast gegn glæpum innan svæðisins.
Hvers vegna taka sum ESB-ríki ekki þátt í Schengen-svæðinu?
Það eru nokkrar ástæður fyrir því að sum ESB-lönd eru ekki hluti af Schengen-svæðinu. Ein helsta ástæðan er sú að sum ríki vilja viðhalda eigin innra öryggi og innflytjendastefnu og vilja ekki gera málamiðlanir um hana við önnur ESB lönd. Sum lönd eru meðvituð um hættuna af glæpum og ólögmætum og hafa ákveðið að viðhalda landamæraeftirliti sínu til að vernda eigið innra öryggi.
Önnur lönd eru ekki aðilar að Schengen-svæðinu vegna þess að þau uppfylla ekki tæknilega kröfur um þátttöku, svo sem að aðlaga innviði að nýju reglunum eða aðlaga innlenda löggjöf. Það eru líka ríki sem eru ekki aðilar að ESB, en eru aðilar að Schengen-svæðinu, eins og Noregur, Ísland, Sviss og Liechtenstein. Þeir hafa skrifað undir sáttmálann um ferðafrelsi og samvinnu við ESB-ríki á sviðum eins og dóms- og innanríkismálum.
Hvenær mega ríki ganga í Schengen-svæðið?
Til að ganga í Schengen-svæðið verða Schengen-ríkin að sýna fram á að þau geti:
- gæta ytri landamæra Schengen-svæðisins fyrir hönd hinna Schengen-ríkjanna og einkennisbúning vegabréfsáritun til skamms dvalar að skila (Schengen vegabréfsáritun);
- vinna á áhrifaríkan hátt með hinum Schengen lönd að viðhalda háu öryggisstigi þegar innri landamæraeftirlit hefur verið afnumið;
- beita Schengen-reglum um landamæraeftirlit á landi, sjó og í lofti, útgáfu vegabréfsáritana, lögreglusamvinnu og vernd persónuupplýsinga;
- tengjast og nota Schengen-upplýsingakerfið (SIS) og Visa-upplýsingakerfið (VIS).
Schengen-ríkin eru reglulega háð mati til að ákvarða hvort þau beiti Schengen-reglunum rétt.
Hvaða lönd eru Schengen-lönd?
Það eru 27 Evrópuríki sem falla undir Schengen-svæðið. Þetta eru hin svokölluðu Schengen-ríki. Sem heimilisfastur í Evrópusambandinu (ESB) geturðu ferðast frjálst innan þessara landa. Fólk er athugað á ytri landamærum Schengen-svæðisins.
Þetta eru Schengen löndin:
- Belgía;
- Danmörk;
- Þýskaland;
- Eistland;
- Finnland;
- Frakkland;
- Grikkland;
- Ungverjaland;
- Ítalía;
- Króatía (meðlimur frá 1. janúar 2023);
- Lettland;
- Liechtenstein;
- Litháen;
- Lúxemborg;
- Malt;
- Holland;
- Noregur;
- Austurríki;
- Frjókorn;
- Portúgal;
- Slóvenía;
- Slóvakía;
- Spánn;
- Tékkland;
- Ísland;
- Svíþjóð;
- Sviss.
Hvaða ESB lönd eru ekki Schengen lönd
Þessi ESB-ríki eru ekki hluti af Schengen-svæðinu:
- Búlgaría;
- Kýpur;
- Írland;
- Rúmenía.
Hvaða ríki utan ESB eru Schengen lönd
Þessi lönd eru ekki hluti af ESB, en eru hluti af Schengen-svæðinu:
- Liechtenstein;
- Noregur;
- Ísland;
- Sviss.
Framtíð ESB
Framtíð ESB er óviss og veltur á ýmsum þáttum. Það eru nokkrir áskoranir sem ESB stendur frammi fyrir, svo sem fólksflutningakreppuna, vaxandi hryðjuverkaógn, áhrif Brexit, efnahagslegur ójöfnuður milli aðildarríkja, framtíð evrusvæðisins og vaxandi evru-skepnahreyfingar innan sumra aðildarríkja.
Einnig er vaxandi krafa um frekari samruna innan ESB, svo sem að komið verði á sameiginlegri stefnu í málefnum hælisleitenda og fólksflutninga, sameiginlegu varnarbandalagi og samræmdri utanríkis- og öryggisstefnu. Á hinn bóginn eru líka raddir um minni samruna og aukið fullveldi þjóðarinnar, sérstaklega í löndum þar sem vaxandi hreyfing evruskepna er til staðar.
Erfitt er að spá fyrir um hvernig framtíð ESB lítur út, en það fer eftir því hvernig ESB og aðildarríkjum þess tekst að takast á við áskoranirnar og ná jafnvægi á milli samþættingarþarfar og þörf fyrir fullveldi þjóðarinnar.
Framtíð Schengen
ESB vinnur nú að áætlun um „snjöll landamæri“ fyrir ytri landamærin. Þetta samanstendur af inn-/útgöngukerfi sem bætir landamæraeftirlit, vinnur gegn ólöglegum fólksflutningum á sama tíma og það auðveldar tíðum og fyrirfram skimuðum ferðamönnum að fara yfir landamærin. ESB stefnir einnig að því að gera vegabréfsáritunarferlið samhæfara við önnur stefnumál, svo sem ferðaþjónustu, og auðvelda enn frekar málsmeðferð fyrir tíða ferðamenn. Að auki er verið að huga að nýrri tegund vegabréfsáritunar, ferðaáritun, sem myndi leyfa einstaklingi að dvelja á yfirráðasvæði tveggja eða fleiri Schengen-ríkja lengur en 90 daga, þó ekki lengur en eitt ár (með möguleika á að
að framlengja þetta um eitt ár í viðbót).
Samt er framtíð Schengen-svæðisins óviss þar sem það eru nokkrar áskoranir sem standa frammi fyrir svæðinu, svo sem fólksflutningakreppuna, vaxandi hryðjuverkaógn og áhrif heimsfaraldurs, til dæmis. Flutningakreppan hefur leitt til spennu milli þátttökulandanna um hvernig eigi að bregðast við straumi flóttamanna og farandfólks. Sum lönd hafa tímabundið tekið upp landamæraeftirlit sitt aftur til að ná stjórn á ástandinu, sem ógnar ferðafrelsi innan svæðisins.
Vaxandi hryðjuverkaógn hefur leitt til aukinna öryggisráðstafana innan svæðisins sem takmarkar ferðafrelsi. Jafnframt eru raddir fyrir því að efla enn frekar samstarf innan Schengen-svæðisins, svo sem að komið verði á sameiginlegri stefnu um hæli og fólksflutninga og sameiginlegu landamæraeftirliti. Það er því erfitt að spá fyrir um hvernig framtíð Schengen-svæðisins mun líta út. Það mun ráðast af því hvernig ESB og þátttökulöndunum tekst að takast á við áskoranirnar og finna jafnvægið milli ferðafrelsis og öryggis borgaranna.
Heimildir: Ríkisstjórn og framkvæmdastjórn Evrópusambandsins
Tengdar færslur:
