ESB vill stafræna Schengen vegabréfsáritunarumsókn

Framkvæmdastjórnin leggur til í dag að stafrænt verði Schengen vegabréfsáritunarferlið, skipta um vegabréfsáritunarmiðann og gera ferðamönnum kleift að leggja fram vegabréfsáritunarumsókn sína á netinu í gegnum evrópskan vegabréfsáritunarvettvang. Stafræn væðing gerir það auðveldara að sækja um Schengen vegabréfsáritun og vegabréfsáritunin verður öruggari og þar með þjófnaðar- og svikaþolin.
Framkvæmdastjórn-von der Leyen hefur sett sér það markmið að gera vegabréfaáritunarstefnu sambandsins að nútímalegra, viðskiptavænna og öruggara tæki til að stýra ferðum þriðju ríkisborgara til Schengen-svæðisins. Í þessu skyni hefur framkvæmdastjórnin samþykkt tillögur um nútímavæðingu vegabréfsáritunarupplýsingakerfisins, áframhaldandi þróun inn-/útgöngukerfisins og ferðaupplýsinga- og ferðaheimildakerfisins (ETIAS) og innleiðingu nýja vegabréfsáritunarkóða, þar á meðal 25. gr. um samvinnu hvað varðar kaup.
Við endurskoðun ESB vegabréfsáritunarkóða árið 2019 lýstu Evrópuþingið og ráðið beinlínis yfir vilja sínum til að þróa sameiginlega lausn sem myndi gera kleift að nota stafrænar umsóknir um Schengen vegabréfsáritanir í framtíðinni og taka að fullu inn nýjustu laga- og tækniþróun. Meðan á COVID-19 heimsfaraldrinum stóð var sótt um og gefið út færri Schengen vegabréfsáritanir um allan heim, að hluta til vegna erfiðleika við að taka á móti umsækjendum um vegabréfsáritanir á ræðisskrifstofum og vegabréfsáritunarmiðstöðvum. Þetta varð til þess að aðildarríkin hvöttu framkvæmdastjórnina til að hraða stafrænni væðingu vegabréfsáritunarferla. Flutninga- og hælissamningurinn sem framkvæmdastjórnin lagði fram í september 2020 setur frest til 2025 fyrir fulla stafræna væðingu vegabréfsáritunarferlisins, þar á meðal innleiðingu stafrænnar vegabréfsáritunar og möguleika á að sækja um vegabréfsáritanir á netinu.

Í grundvallaratriðum verða allar vegabréfsáritunarumsóknir sendar stafrænt í gegnum ESB vegabréfsáritunarumsóknarvettvanginn, en í einstökum tilfellum gætu umsækjendur samt sent inn pappírsumsókn til ræðismannsskrifstofu eða vegabréfsáritunarmiðstöðvar ef aðstoðin sem þeir fá á ESB vegabréfsáritunarumsóknum (í gegnum spjallbox og í algengum spurningum) eða fengið frá fjölskyldu eða vinum nægir ekki til að senda umsóknina á netinu. Sérstök ákvæði munu einnig gilda ef mannúðarástæður eru til staðar. Fjölskyldumeðlimir ríkisborgara ESB/Evrópska efnahagssvæðisins sem nýta sér rétt sinn til frjálsrar flæðis munu einnig áfram geta sent umsókn sína á pappír. 

Allir umsækjendur munu geta klárað umsókn sína alveg á netinu (fylltu út umsóknareyðublaðið, borgaðu vegabréfsáritunargjaldið, hlaðið upp fylgiskjölum og athugaðu hvort líffræðileg tölfræði sé enn í gildi). Hins vegar munu ferðamenn sem eru í fyrsta skipti og umsækjendur sem hafa líffræðileg tölfræði eru útrunnið samt framvísa líffræðilegum tölfræði sinni persónulega á ræðismannsskrifstofunni eða umsóknarmiðstöð um vegabréfsáritun. Þeir geta bókað þann tíma á netinu.

Vegabréfsáritun sem gefin er út á pappír er næmari fyrir svikum og þjófnaði og hefur því í för með sér hættu fyrir öryggi ESB. Stafræna vegabréfsáritunin verður eins konar rafræn skrá í upplýsingakerfi vegabréfsáritana og mun því ekki lengur hafa neina líkamlega eiginleika sem hægt er að fikta við.

Stafrænt tillagan mun auðvelda umsókn um vegabréfsáritun en breytir engu um skilmála umsóknar og afgreiðslu hennar.

Vettvangurinn verður byggður og stjórnað af eu-LISA, Evrópustofnuninni fyrir rekstrarstjórnun stórfelldra upplýsingatæknikerfa á sviði frelsis, öryggis og réttlætis. Það er á ábyrgð framkvæmdastjórnarinnar að tryggja að almennar vegabréfsáritunarupplýsingar á pallinum séu uppfærðar.

Í fyrsta lagi athuga umsækjendur á umsóknarvettvangi ESB um vegabréfsáritun hvort þeir þurfi vegabréfsáritun. Ef svo er, búa þeir til öruggan reikning, fylla út umsóknareyðublað og hlaða upp nauðsynlegum skjölum. Þeir greiða síðan vegabréfsáritunargjaldið á netinu og leggja fram umsókn sína. Schengen-landið þar sem aðaláfangastaður ferðarinnar er staðsettur ber ábyrgð á afgreiðslu umsóknarinnar. Umsækjendur geta athugað stöðu umsóknar sinnar í gegnum pallinn og fengið stöðutilkynningar. Þegar vegabréfsáritunin hefur verið samþykkt geta umsækjendur fengið aðgang að vegabréfsáritun sinni á netinu. Ef nauðsyn krefur geta þeir einnig framlengt vegabréfsáritunartímabil sitt á netinu.

Kosturinn við einn umsóknarvettvang er að umsækjendur munu finna eitt samræmt og hnökralaust umsóknarferli, óháð því hvaða Schengen-land þeir vilja heimsækja. Þeir geta nálgast allar innsendar umsóknir sínar á einum stað. Það væri ekki raunin með aðskildar landsgáttir fyrir hvert aðildarríki. Umsækjendur þyrftu þá að fylgja mismunandi verklagsreglum og nota mismunandi kerfi til að skoða fyrri umsóknir sínar.

Framkvæmdastjórnin leggur til að þessar innlendu gáttir verði stöðvaðar í áföngum og skipta þeim út fyrir einn umsóknarvettvang á vettvangi ESB. Framkvæmdastjórnin hefur valið að leyfa aðildarríkjum að gerast aðilar að vettvangnum um leið og hann er tekinn í notkun og í síðasta lagi fimm árum eftir stofnun hans. Þetta aðlögunartímabil gerir aðildarríkjum kleift að leggja smám saman úr innlendum gerningum sínum og gera umskipti yfir í ESB vegabréfsáritunarumsóknir á sveigjanlegan hátt.

ESB vegabréfaumsóknarvettvangur verður hluti af nýlega endurskoðuðu vegabréfsáritunarupplýsingakerfi, sem hefur nýlega verið nútímavætt og inniheldur háþróaða gagnaverndarverndarráðstafanir (takmörkun á tilgangi, takmarkaður varðveislutími).

Bæði kerfin miða að því að auðvelda ferðir til Schengen-svæðisins en efla öryggi á Schengen-svæðinu. Fyrirhugað frumkvæði á við um vegabréfsáritunarskylda ríkisborgara þriðju landa, þ.e. þriðju ríkisborgara sem þurfa að sækja um vegabréfsáritun fyrir dvöl á Schengen-svæðinu sem er ekki lengri en 90 dagar á hverju 180 daga tímabili. ETIAS þjónar ríkisborgurum þriðja lands sem eru undanþegnir vegabréfsáritunarskyldu en þurfa að sækja um ferðaheimild áður en þeir ferðast.

Tillaga framkvæmdastjórnarinnar verður nú rædd í Evrópuþinginu og ráðinu. Byggt á tillögu framkvæmdastjórnarinnar munu aðildarríkin hafa fimm ár til að fara yfir í sameiginlega vegabréfsáritunarvettvanginn á netinu. Byggt á niðurstöðu viðræðna milli meðlöggjafanna gæti þróun vettvangsins hafist árið 2024 og tekið í notkun árið 2026. Miðað við fimm ára aðlögunartímabilið gætu öll aðildarríki byrjað að nota vettvanginn árið 2031.

Þegar tillagan hefur verið samþykkt mun tillagan koma til framkvæmda af þeim löndum sem beita Schengen-reglunum að fullu: ESB-27 (nema Írland og Búlgaría, Rúmenía, Króatía og Kýpur, þar sem þessi lönd beita Schengen-reglunum að fullu) + Ísland, Noregur, Liechtenstein og Sviss. Þetta eru alls 27 lönd. Búlgaría, Rúmenía, Króatía og Kýpur beita ekki Schengen-reglunum að fullu, gefa ekki út Schengen vegabréfsáritanir og hafa ekki aðgang að upplýsingakerfinu um vegabréfsáritanir. Því munu þeir ekki beita þessari tillögu sem varðar útgáfu Schengen vegabréfsáritana.