ევროკავშირი არის 27 ევროპული ქვეყნის პოლიტიკური და ეკონომიკური გაერთიანება, რომლებიც თანამშრომლობენ ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ვაჭრობა, ეკონომიკა და მართლმსაჯულება. შენგენის ზონა ევროკავშირის ცალკეული ნაწილია, სადაც მონაწილე ქვეყნებს შორის შიდა სასაზღვრო კონტროლი გაუქმდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ მოგზაურებს შეუძლიათ ზონაში გადაადგილება პასპორტის კონტროლის გარეშე.
ევროკავშირის ყველა ქვეყანა არ არის ევროკავშირის ნაწილი შენგენის ზონადა ზოგიერთი ქვეყანა, რომელიც არ არის ევროკავშირის ნაწილი, მონაწილეობს შენგენის ზონაში.
უფრო გამჭვირვალე რომ გახდეს, ამ სტატიაში ჩვენ ასევე გადავხედავთ როგორც ევროკავშირის, ისე ევროკავშირის ისტორიასა და წარმოშობას შენგენის ზონა.
ევროკავშირის ისტორია და წარმოშობა
ევროკავშირი (EU) დაიბადა პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტეგრაციის პროცესის შედეგად, რომელიც დაიწყო მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. ერთ-ერთი მთავარი მიზანი იყო ევროპის ქვეყნებს შორის ომების დასრულება და ერთობლივი თანამშრომლობისა და კონფლიქტების გადაჭრის გზები ძალადობისა და მუქარის გარეშე.
1951 წელს დაარსდა ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანება (შემოკლებით: ECSC). ეს იყო ევროპული ორგანიზაცია, რომელიც მიზნად ისახავდა ქვანახშირისა და ფოლადის წარმოებას დაექვემდებარა საერთო უმაღლეს ხელისუფლებას. ECSC იმ დროს დაარსდა საფრანგეთის, გერმანიის, ბელგიის, ნიდერლანდების, იტალიისა და ლუქსემბურგის მიერ. ეს იყო პირველი ნაბიჯი ევროპულ ქვეყნებს შორის პოლიტიკური და ეკონომიკური გაერთიანებისკენ. 1957 წელს ამავე ქვეყნების მიერ დაარსდა ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობა (EEC), რომლის მიზანი იყო ეკონომიკური ინტეგრაციის გაძლიერება. EEC-მა შექმნა საერთო ბაზარი და მისდევდა ფულადი კავშირის განვითარებას.
1993 წელს ხელი მოეწერა მაასტრიხტის ხელშეკრულებას, რამაც გამოიწვია ევროკავშირის (EU) შექმნა და ევროს, როგორც საერთო ვალუტის შემოღება. მას შემდეგ ევროკავშირი გაფართოვდა ახალი ქვეყნების გაწევრიანებასთან ერთად და წევრ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობის ფარგლები გაფართოვდა კიდევ ბევრ სფეროზე, როგორიცაა საშინაო საქმეები, საგარეო საქმეები, თავდაცვა და მართლმსაჯულება.
შენგენის ზონის ისტორია და წარმოშობა
შენგენის ზონა შეიქმნა, როდესაც 1985 წელს ხუთი ქვეყანა შეუერთდა შენგენის შეთანხმება ხელი მოაწერა გადაწყვეტილებას საერთო საზღვრებზე კონტროლის ეტაპობრივი გაუქმების შესახებ. შეთანხმების შემდეგ 1990 წელს დაიდო შენგენის განხორციელების კონვენცია, რომელიც ითვალისწინებდა შიდა საზღვრის კონტროლის საბოლოო გაუქმებას და თანმხლები ღონისძიებების რიგს. გამკაცრდა კონტროლი გარე საზღვრებზე, ერთიანი ვიზების გაცემის პროცედურები შენგენის საინფორმაციო სისტემა დაინერგა (SIS), გააქტიურდა საპოლიციო თანამშრომლობა შიდა საზღვრებზე და გაუმჯობესდა მიდგომა ნარკოტრაფიკის მიმართ.
მომდევნო წლებში ევროკავშირის უფრო და უფრო მეტი ქვეყანა შეუერთდა კონვენციას და 1997 წელს კონვენცია შემოღებულ იქნა, როგორც ევროკავშირის სამართლის ფორმალური ნაწილი. დღეს შენგენის ზონა შედგება 27 ქვეყნისგან, რომელთა უმეტესობა ევროკავშირის წევრია, თუმცა არის რამდენიმე ქვეყანა ევროკავშირის გარეთაც, რომლებიც შენგენის ზონის ნაწილია.
შენგენის ხელშეკრულების მიზანი
შენგენის ხელშეკრულების მიზანია მონაწილე ქვეყნებს შორის შიდა საზღვრებისა და საპასპორტო კონტროლის გაუქმება და ამით შენგენის ზონაში გადაადგილების თავისუფლების გაზრდა. ეს ნიშნავს, რომ მოგზაურები ზონის გარეშე პასპორტის კონტროლი შეუძლია მოგზაურობა. ხელშეკრულება ასევე მიზნად ისახავს მონაწილე ქვეყნებს შორის თანამშრომლობის გაძლიერებას ისეთ სფეროებში, როგორიცაა მართლმსაჯულება და საშინაო საქმეები, ზონაში უსაფრთხოების უკეთ შენარჩუნებისა და დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის მიზნით.
რატომ არ მონაწილეობენ ევროკავშირის ზოგიერთი ქვეყანა შენგენის ზონაში?
არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რის გამოც ევროკავშირის ზოგიერთი ქვეყანა არ არის შენგენის ზონის ნაწილი. ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ის არის, რომ ზოგიერთ ქვეყანას სურს შეინარჩუნოს საკუთარი შიდა უსაფრთხოებისა და საიმიგრაციო პოლიტიკა და არ სურს კომპრომისზე წასვლა ევროკავშირის სხვა ქვეყნებთან. ზოგიერთმა ქვეყანამ იცის დანაშაულისა და უკანონობის საშიშროება და გადაწყვიტა შეენარჩუნებინა სასაზღვრო კონტროლი საკუთარი შიდა უსაფრთხოების დასაცავად.
სხვა ქვეყნები არ არიან შენგენის ზონის წევრები, რადგან ისინი ტექნიკურად ჯერ არ აკმაყოფილებენ მონაწილეობის მოთხოვნებს, როგორიცაა ინფრასტრუქტურის ახალ წესებთან ადაპტირება ან შიდა კანონმდებლობის ადაპტირება. ასევე არის ქვეყნები, რომლებიც არ არიან ევროკავშირის წევრები, მაგრამ არიან შენგენის ზონის წევრები, როგორიცაა ნორვეგია, ისლანდია, შვეიცარია და ლიხტენშტეინი. მათ ხელი მოაწერეს ხელშეკრულებას მოგზაურობის თავისუფლებისა და ევროკავშირის ქვეყნებთან თანამშრომლობის შესახებ ისეთ სფეროებში, როგორიცაა მართლმსაჯულება და საშინაო საქმეები.
როდის ეძლევათ ქვეყნებს შენგენის ზონაში შესვლის უფლება?
შენგენის ზონაში გასაწევრიანებლად, შენგენის ქვეყნებმა უნდა აჩვენონ, რომ მათ შეუძლიათ:
- იცავს შენგენის ზონის გარე საზღვრებს შენგენის სხვა ქვეყნების სახელით და უნიფორმა მოკლე ყოფნის ვიზა მიწოდება (შენგენვისუმი);
- ეფექტურად იმუშავეთ სხვებთან შენგენის ქვეყნები შიდა საზღვრის კონტროლის გაუქმების შემდეგ უსაფრთხოების მაღალი დონის შენარჩუნება;
- გამოიყენოს შენგენის წესები, რომლებიც არეგულირებს სახმელეთო, საზღვაო და საჰაერო საზღვრის კონტროლს, ვიზების გაცემას, პოლიციის თანამშრომლობას და პერსონალური მონაცემების დაცვას;
- დაუკავშირდით და გამოიყენეთ შენგენის საინფორმაციო სისტემა (SIS) და სავიზო საინფორმაციო სისტემა (VIS).
შენგენის ქვეყნები რეგულარულად ექვემდებარებიან შეფასებას იმის დასადგენად, სწორად იყენებენ თუ არა შენგენის წესებს.
რომელი ქვეყნებია შენგენის ქვეყნები?
შენგენის ზონაში შედის 27 ევროპული ქვეყანა. ეს არის შენგენის ე.წ. როგორც ევროკავშირის (EU) რეზიდენტი, შეგიძლიათ თავისუფლად იმოგზაუროთ ამ ქვეყნებში. ადამიანების შემოწმება ხდება შენგენის ზონის გარე საზღვრებზე.
ეს არის შენგენის ქვეყნები:
- ბელგია;
- დანია;
- გერმანია;
- ესტონეთი;
- ფინეთი;
- საფრანგეთი;
- საბერძნეთი;
- უნგრეთი;
- იტალია;
- ხორვატია (წევრი 1 წლის 2023 იანვრიდან);
- ლატვია;
- ლიხტენშტეინი;
- ლიტვა;
- ლუქსემბურგი;
- ალაო;
- Ნიდერლანდები;
- ნორვეგია;
- ავსტრია;
- მტვერი;
- პორტუგალია;
- Სლოვენია;
- სლოვაკეთი;
- ესპანეთი;
- Ჩეხეთის რესპუბლიკა;
- ისლანდია;
- შვედეთი;
- შვეიცარია.
ევროკავშირის რომელი ქვეყნები არ არიან შენგენის ქვეყნები
ევროკავშირის ეს ქვეყნები არ არიან შენგენის ზონის ნაწილი:
- ბულგარეთი;
- კვიპროსი;
- ირლანდია;
- რუმინეთი.
რომელი არაევროკავშირის ქვეყნებია შენგენის ქვეყნები
ეს ქვეყნები არ არიან ევროკავშირის ნაწილი, მაგრამ არიან შენგენის ზონის ნაწილი:
- ლიხტენშტეინი;
- ნორვეგია;
- ისლანდია;
- შვეიცარია.
ევროკავშირის მომავალი
ევროკავშირის მომავალი გაურკვეველია და მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. ევროკავშირის წინაშე დგას რამდენიმე გამოწვევა, როგორიცაა მიგრაციის კრიზისი, ტერორიზმის მზარდი საფრთხე, Brexit-ის გავლენა, წევრ ქვეყნებს შორის ეკონომიკური უთანასწორობა, ევროზონის მომავალი და მზარდი ევროსკეპტიკური მოძრაობები ზოგიერთ წევრ ქვეყანაში.
ასევე იზრდება მოწოდება ევროკავშირში შემდგომი ინტეგრაციის შესახებ, როგორიცაა თავშესაფრისა და მიგრაციის საერთო პოლიტიკის ჩამოყალიბება, საერთო თავდაცვის კავშირი და უფრო კოორდინირებული საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკა. მეორეს მხრივ, ასევე არის ხმები ნაკლები ინტეგრაციისა და მეტი ეროვნული სუვერენიტეტის შესახებ, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, სადაც მზარდი ევროსკეპტიკური მოძრაობაა წარმოდგენილი.
ძნელია პროგნოზირება, როგორი იქნება ევროკავშირის მომავალი, მაგრამ ეს დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ შეძლებენ ევროკავშირი და მისი წევრი ქვეყნები გამოწვევებს და დაამყარონ ბალანსი ინტეგრაციის აუცილებლობასა და ეროვნული სუვერენიტეტის აუცილებლობას შორის.
შენგენის მომავალი
ევროკავშირი ამჟამად მუშაობს „ჭკვიანი საზღვრების“ პროგრამაზე გარე საზღვრებისთვის. ეს შედგება შესვლის/გასვლის სისტემისგან, რომელიც აუმჯობესებს სასაზღვრო კონტროლს, ებრძვის არალეგალურ მიგრაციას და ხელს უწყობს საზღვრის გადაკვეთას ხშირი და წინასწარ შემოწმებული მოგზაურებისთვის. ევროკავშირი ასევე მიზნად ისახავს სავიზო პროცედურების უფრო თავსებადი გახადოს სხვა პოლიტიკის სფეროებთან, როგორიცაა ტურიზმი, და კიდევ უფრო გაუადვილოს პროცედურები ხშირი მოგზაურებისთვის. გარდა ამისა, განიხილება ახალი ტიპის ვიზა, ტურისტული ვიზა, რომელიც საშუალებას მისცემს ადამიანს დარჩეს შენგენის ორი ან მეტი ქვეყნის ტერიტორიაზე 90 დღეზე მეტი ხნის განმავლობაში, მაგრამ არა უმეტეს ერთი წლის განმავლობაში (შესაძლებლობით.
კიდევ ერთი წლით გაგრძელდეს).
თუმცა, შენგენის ზონის მომავალი გაურკვეველი რჩება, რადგან ზონის წინაშე დგას რამდენიმე გამოწვევა, როგორიცაა მიგრაციის კრიზისი, ტერორიზმის მზარდი საფრთხე და პანდემიის გავლენა, მაგალითად. მიგრაციულმა კრიზისმა გამოიწვია დაძაბულობა მონაწილე ქვეყნებს შორის იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა გაუმკლავდნენ ლტოლვილთა და მიგრანტთა ნაკადს. ზოგიერთმა ქვეყანამ დროებით აღადგინა სასაზღვრო კონტროლი სიტუაციის კონტროლის მიზნით, რაც საფრთხეს უქმნის ზონაში გადაადგილების თავისუფლებას.
ტერორიზმის მზარდმა საფრთხემ გამოიწვია უსაფრთხოების ზომების გაზრდა ზონაში, რაც ზღუდავს გადაადგილების თავისუფლებას. ასევე არის ხმები შენგენის ზონაში თანამშრომლობის შემდგომი გაძლიერების სასარგებლოდ, როგორიცაა თავშესაფრისა და მიგრაციის საერთო პოლიტიკისა და საერთო სასაზღვრო კონტროლის ჩამოყალიბება. ამიტომ რთულია იმის პროგნოზირება, როგორი იქნება შენგენის ზონის მომავალი. ეს დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორ შეძლებენ ევროკავშირი და მონაწილე ქვეყნები გაუმკლავდნენ გამოწვევებს და იპოვონ ბალანსი მოგზაურობის თავისუფლებასა და მოქალაქეთა უსაფრთხოებას შორის.
წყაროები: ეროვნული მთავრობა და ევროკომისია
დაკავშირებული პოსტები:
